WIM

Wydarzenie zorganizowane przez Klinikę Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii WIM-PIB, zgromadziło czołowych ekspertów – psychiatrów, psychologów, dowódców i kapelanów by wspólnie dyskutować o najważniejszych wyzwaniach w obszarze opieki psychologicznej w Siłach Zbrojnych RP. Tegoroczna edycja miała szczególny wymiar, zbiegając się z 20. rocznicą powstania Kliniki, która przez dwie dekady stała się liderem w dziedzinie zdrowia psychicznego polskiej armii. Kliniki Psychiatrii na Szaserów 2005-2025 na tle dziejów psychiatrii wojskowej w Warszawie” .

Patronat honorowy nad wydarzeniem objął Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Obrony Narodowej dr Władysław Kosiniak-Kamysz.

Konferencję, otworzył dyrektor WIM-PIB, gen. broni prof. dr hab. n. med. Grzegorz Gielerak. W przemówieniu inauguracyjnym podkreślił, że kondycja psychiczna żołnierzy jest fundamentem siły obronnej kraju. Cytując Napoleona Bonaparte, zaznaczył, że morale na wojnie jest kluczowe, a współczesne realia służby, takie jak ciągła presja, misje zagraniczne i obciążenia treningowe, wystawiają psychikę żołnierzy na ciężką próbę.

–  Oczekujemy od żołnierzy, że będą nas bronić i chronić, do tego wyposażamy ich w narzędzia walki, co nieuchronnie pociąga za sobą poważne implikacje dla ich kondycji psychicznej – od zwiększonej ekspozycji na traumę i obciążenia decyzyjne, przez chroniczny stres i presję odpowiedzialności za życie własne oraz innych, po ryzyko zaburzeń adaptacyjnych” – mówił Grzegorz Gielerak.

Dyrektor WIM-PIB podkreślił również, że Wojskowy Instytut Medyczny – Państwowy Instytut Badawczy od lat z pełnym zaangażowaniem odpowiada na te wyzwania, a ostatnio zainicjował szereg działań mających na celu stworzenie „ekosystemu psychicznej odporności”. Wśród nich wymienił m.in. Ośrodek Przeciwdziałania Kryzysom Zdrowia Psychicznego (OPKZP), rozwój psychiatrii pola walki z wykorzystaniem nowoczesnych technologii jak terapia VR, a także programy wsparcia dla rodzin żołnierzy.

Wykład z okazji 20 -lecia powstania Kliniki Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii pt.: „ 20 lat Kliniki Psychiatrii na Szaserów 2005-2025 na tle dziejów psychiatrii wojskowej w Warszawie” wygłosił płk w st. sp. dr hab. med. Stanisław Ilnicki specjalista psychiatra, Klinika Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii CSK MON WIM-PIB.

Tematyka tegorocznej konferencji koncentrowała się na czterech kluczowych obszarach:

• związku alkoholu ze zdrowiem psychicznym mężczyzn
• diagnostyce zespołu stresu pourazowego (PTSD)
• zasadach interwencji kryzysowej w środowisku wojskowym
• roli diagnoz neurorozwojowych w kontekście służby.

Panel I. Męskość jako czynnik ryzyka? Alkohol, tożsamość i wyzwania terapeutyczne
W trakcie panelu prowadzonego przez płk. dr Radosława Tworusa (WIM-PIB) „Męskość jako czynnik ryzyka? Alkohol, tożsamość i wyzwania terapeutyczne” eksperci (por. Magdalena Gielerak, DO RSZ; dr hab. Justyna Klingemann, WIM-PIB; Katarzyna Łukowska, KCPU; Justyna Rozbicka -Stanisławska, WOTUW Gdańsk i prof. Marcin Wojnar, WUM) zgodzili się, że kulturowe normy związane z męskością wpływają na podejmowanie zachowań ryzykowanych związanych z używaniem alkoholu i tworzą bariery w korzystaniu z pomocy terapeutycznej w przypadku – jednej z konsekwencji nadużywania alkoholu – uzależnienia. Paneliści dyskutowali o narzędiach skutecznej profilaktyki skierowanej do mężczyzn, a także o potrzebie poszerzenia repertuaru interwencji terapeutycznych o takie formy wsparcia, które lepiej odpowiadają na realne potrzeby mężczyzn. Cytując jedną z ekspertek – „kobiety zdrowieją twarzą w twarz, mężczyźni ramię w ramię”.

Panel II. Reakcje na wydarzenia traumatyczne – diagnoza PTSD, jej nadużycia i pomyłki diagnostyczne w kontekście innych zaburzeń emocjonalnych i adaptacyjnych

W trakcie panelu pt.: „Reakcje na wydarzenia traumatyczne – diagnoza PTSD, jej nadużycia i pomyłki diagnostyczne w kontekście innych zaburzeń emocjonalnych i adaptacyjnych” moderowanego przez dr n.med. Justynę Towarek, Koordynatora Oddziału Diagnostyczno – Terapeutycznego Zaburzeń Związanych ze Stresem Traumatycznym Kliniki Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii WIM-PIB, jednoznacznie podkreślono, że trauma i jej konsekwencje psychiczne stanowią jedno z największych wyzwań współczesnej psychiatrii, psychologii klinicznej oraz systemów opieki zdrowotnej.

Wykład wprowadzający wygłoszony przez dr hab. Agnieszkę Popiel stał się znakomitą przestrzenią do dalszych interdyscyplinarnych rozważań ekspertów – wskazując, że PTSD to nie tylko zestaw kryteriów diagnostycznych, ale przede wszystkim złożona ludzka historia cierpienia, która wymaga wiedzy, doświadczenia i uważności ze strony specjalistów. W panelu dyskusyjnym wzięli udział prof. dr. hab. Bogdan Zawadzki – Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, dr. hab. Agnieszka Popiel – specjalista psychiatra, psychoterapeutka, superwizorka psychoterapii, Dyrektor ds. naukowych Kliniki Terapii Poznawczo-Behawioralnej Uniwersytetu SWPS, mjr Viktoria Tverdokhalova – starszy oficer Wydziału Psychologicznego Wsparcia Personelu, psycholog wojskowy, interwent kryzysowy, wykładowca Żytomierskiego Instytutu Wojskowego im. S.P. Korolowa, mgr Sebastian Chmieliński – specjalista psycholog kliniczny, Klinika Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii WIM-PIB, mgr Olga Szewczyk – psycholog, tłumacz, Klinika Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii WIM-PIB.
 
Eksperci zgodnie wskazali, że granica między naturalną reakcją na trudne wydarzenia, a zaburzeniem wymagającym leczenia bywa nieostra, dlatego niezbędna jest pogłębiona diagnostyka oparta na rzetelnym wywiadzie klinicznym i standaryzowanych narzędziach. Paneliści omawiali najczęstsze pułapki diagnostyczne, podkreślając znaczenie precyzyjnego różnicowania PTSD od innych zaburzeń (m.in adaptacyjnych, depresyjnych, lękowych, osobowości), co ma kluczowe znaczenie zarówno dla skuteczności terapii, jak i dla uniknięcia niepotrzebnej medykalizacji naturalnych reakcji stresowych. Podkreślono, że zarówno nadrozpoznawalność, jak i błędna diagnoza mogą prowadzić do poważnych konsekwencji klinicznych i społecznych. Paneliści zwrócili również uwagę na specyfikę diagnozy w warunkach wojennych, gdzie reakcje stresowe są powszechne i nasilone, podkreślając, że tylko interdyscyplinarne podejście – łączące perspektywę psychiatrii, psychologii, badań epidemiologicznych i doświadczeń praktyki wojskowej – pozwala zapewnić pacjentom dostęp do adekwatnej pomocy.

Panel III. Granice pomocy – gdzie kończy się pomoc, a zaczyna ryzyko? rozpoczął się wykładem wprowadzającym pt.: „Rola psychologa i psychiatry po tragedii. Obserwacje reportera radiowego”, który otworzył dyskusję na temat potrzeby i zakresu oddziaływań psychologa i / lub psychiatry na miejscy zdarzenia o charakterze katastrofy; uczestnicy podejmowali dyskusję na temat przekazu medialnego, dostępności psychologa na miejscu zdarzenia i wpływu takiego komunikatu na reakcje społeczną; poruszono także zagadnienie negatywnych skutków zbyt wczesnej interwencji psychologicznej, zakresu jej podejmowania oraz zróżnicowania w zakresie pomocy psychologicznej i psychoterapii; zwrócono uwagę na aktualnie dostępne narzędzia których podstawą są oddziaływania o charakterze poznawczo-behawioralnym oraz możliwość ich wykorzystania w stworzeniu i implementacji ujednoliconych procedur interwencji kryzysowej. Poświęcono uwagę roli edukacji i jej wpływu na profilaktykę i kształtowanie postawy społecznej w zakresie udzielania wsparcia po zdarzeniach o charakterze kryzysu a także o konieczności edukowania różnych grup zawodowych w tym związanych z wojskiem.

Panel IV. Kiedy inny znaczy cenny: neuroatypowość w strukturach obronnych – potencjał, wyzwania i adaptacja w wojsku

Wykład wprowadzający do ostatniego panelu  pt.: Neuroatypowość-wyzwania i jej miejsce w wojsku na tle doświadczeń międzynarodowych wygłosiła lek. Justyna Sabela-specjalista psychiatra, Kierownik Oddziału Dziennego Psychiatrycznego CZP, Kliniki Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii CSK MON WIM-PIB. W trakcie wykładu zwrócono uwagę na wysoki odsetek  niezdiagnozowanych przypadków ADHD i zaburzeń ze spektrum autyzmu w populacji  Polski  i wynikającą stąd możliwość wcielania w szeregi armii osób neuroatypowych bez formalnych diagnoz. Omówiono także kwestię wyzwań związanych z neuroatypowością w kontekście pełnienia służby w wojsku. 

Na zakończenie  przedstawiono miejsce, jakie neuroróżnorodność  zajmuje w poszczególnych armiach na świecie, zwracając szczególną uwagę na unikatowy program adaptacyjny działający w armii Izraela, dedykowany dla żołnierzy będących w spektrum autyzmu.

Panel zatytułowany: Kiedy inny znaczy cenny: neuroatypowość w strukturach obronnych-potencjał, wyzwania i adaptacja w wojsku moderowany był przez lek. Justynę Sabelę. Do grona ekspertów zaproszono – dr n.med. Aleksandrę Lewandowską, Konsultanta Krajowego ds. Psychiatrii Dzieci i Młodzieży; płk dr n.med. Radosława Tworusa – specjalistę psychiatrę, Kierownika Kliniki Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii CSK MON WIM-PIB, Konsultanta Krajowego ds. Obronności w dziedzinie psychiatrii; dr n.med. Tomasza M. Gondka- specjalistę psychiatrę, Sekcja Kształcenia Specjalizacyjnego Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego; mgr Katarzynę Stankiewicz – psychologa, certyfikowaną psychoterapeutkę Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, superwizora aplikanta, Kierownika Centrum Pomocy Psychologicznej Uniwersytetu Warszawskiego; mgr Annę Pająk-psychologa, certyfikowaną psychoterapeutkę w nurcie humanistyczno-doświadczeniowym, prowadzącą grupę neuroatypowych dorosłych z zaburzeniami nerwicowymi/osobowości w Oddziale Dziennym Psychiatrycznym CZP WIM-PIB.

W zastępstwie za panią płk Beatę Targońską – Szefa Zespołu Orzecznictwa, CWCR głos zabrały: pani mgr Agnieszka Bordzoł – psycholog, kierownik Wojskowej Pracowni Psychologicznej WCR w Poznaniu oraz kpt. Anna Siatkowska-psycholog, kierownik Wojskowej Pracowni Psychologicznej na Potrzeby RWKM-L w Gdańsku.

Podczas panelu grupa ekspertów zastanawiała się m.in nad tym jakie miejsce neuroatypowość (zaburzenie ze spektrum autyzmu oraz ADHD) zajmuje w Siłach Zbrojnych RP oraz jak mogłaby stać się źródłem siły i innowacyjności w kontekście planowanego zwiększenia liczebności armii.

Podczas dyskusji omówiono obszary stanu psychicznego oceniane podczas przesiewowych badań psychologicznych kandydatów do wojska, zwrócono uwagę na konieczność wypracowania jasnych przepisów oraz rekomendacji dotyczących procesu rekrutacji do armii osób neuroatypowych. W dalszej części spotkania paneliści odnosili się do atutów oraz trudności nastolatków i młodych dorosłych z ASD i ADHD – związanych z funkcjonowaniem społecznym, procesem studiowania, pracą zawodową z odniesieniem do potencjalnej służby w wojsku. Podzielono się także spostrzeżeniami z pracy psychoterapeutycznej prowadzonej u pacjentów w jedynej w Polsce działającej w ramach NFZ grupie Oddziału Dziennego Psychiatrycznego CZP WIM-PIB dla osób neuroatypowych z towarzyszącymi zaburzeniami osobowości/nerwicowymi. Zgodnie zwrócono uwagę na potrzebę indywidualnego podejścia do osób z ASD, ADHD w kontekście maksymalizacji ich potencjału oraz zwiększenia skuteczności całej armii.

Podczas interakcji z publicznością paneliści podkreślali potrzebę podjęcia działań w kierunku armii, która w pełni korzystać będzie z ludzkiej różnorodności.

Podkreślano, że otwarcie się wojska na neuroatypowość w związku z coraz  większym  jej rozpowszechnieniem w społeczeństwie i w obliczu konieczności stworzenia 300-tysiecznej armii jest nieuchronne i może być szansą na poszerzenie kompetencji zespołów oraz lepsze wykorzystanie potencjału każdego żołnierza.

Więcej informacji na temat konferencji Współczesne kryzysy zdrowia psychicznego w Wojsku Polskim: https://wimcon.wim.mil.pl/zdrowie-psychiczne-w-wojsku/#about

Galeria

Konferencję prowadziła: Małgorzata Złotkowska, kierownik Biura Dyrektora, Główny specjalista ds. komunikacji wewnętrznej

Zdjęcia: Tomasz Zaborowski WIM-PIB